اجتماعیجات

ماجرای دختر آبی تمام شد. این اتفاق،‌ ابعاد چند وجهی و تو در تویی دارد. اما آنچه که در اینجا محل توجه است، نقش سلبریتی ها در پمپاژ رسانه ای و انتشار نفرت پراکنی نسبت به عملکرد حکومت در این خصوص است. سلبریتی ها به عنوان مداخله‌گرهای کنترل نشده‌ای هستند که ظرفیت بسیاری برای ایجاد انواع بحران‌های اجتماعی در ایران را دارند. آنها نقشی موثر در رهبری تغییرات رفتاری در موضوعات متنوع از انتخابات گرفته تا سبک­ زندگی و نوع پوشش و . دارند. بدون آن که صلاحیت آن را داشته باشند که به عنوان الگو و نمونه رفتاری برای جامعه معرفی شوند. در چند دهه اخیر نیز رسانه ملی،‌ سلبریتی‌ها را تا جایی که توانسته است بالای دست برده و به مردم نشان داده است. در بسیاری از برنامه‌های تلویزیونی سلبریتی‌ها حضور دارند؛ تفاوتی هم نمی‌کند که برنامه تحویل عید نوروز باشد یا عید فطر. گذشته از این مهربانی حکومت برای دامن زدن به قدرت رسانه ای و شهرت سلبریتی‌ها، با لغو ممنوعیت به کارگیری سلبریتی‌ها در تبلیغات تجاری در دولت دهم، به نهایت خود رسید. این میزان عطوفت یک حکومت به سلبریتی‌های داخلی به نظر نمی‌رسد در هیچ جای دنیا سابقه داشته باشد. آنان به راستی فرزند خوانده رسانه ملی هستند هر چند در واقعیت زندگی شان، چندان دلبسته و وابسته به آرمان و اهداف کشور نباشند.

هیچ چیز برای دین خطرناک تر از پوشاندن لباس دین بر تن سکولاریزم نیست. سکولاریزم دینی، بریدن سر دین با خود دین است؛ دینی که قرار بود در مقابل ظلم قیام کند و نگذارد که مردم تا تحقق اقامه قسط و عدل و استقرار هدایت الهی ساکت بماند. از این جهت نفی سکولاریزم در نهادهای دینی نظیر حوزه، منبر و هیئت بسیار مهم و جدی است.

این روزها، کمتر اتفاق می‌افتد که منتظر تماشای سریال یا برنامه ورزشی یا اخبار از تلویزیون باشید و در آگهی‌های بازرگانی قبل از برنامه، تبلیغات این شرکت تولیدکننده دوغ و ماء‌الشعیر را نبینید. به جرأت می‌توان گفت که کمتر تبلیغات بازرگانی است که از تلویزیون یا رادیو پخش شود و در آن حداقل یک بار تبلیغ این شرکت به روی آنتن نرود. زمان آگهی‌های بازرگانی این شرکت به نسبت طولانی‌تر از سایر آگهی‌هاست و با روایتگری نسبتاً طولانی و با داستان‌های مختلف ساخته و پخش می‌شود. یک بار بر روی فناوری فلان کشور غربی به کارگرفته در کارخانه و مواد خارجی مرغوب مورد استفاده در تولید ماءالشعیر تأکید می‌شود و بار دیگر بر بهداشت و پاکیزگی خط تولید. علاوه بر این، تبلیغات این شرکت تلاش کرده است تا با مفاهیم اجتماعی نظیر خانواده، مراقبت پدر و مادر از فرزندان، همبستگی و روابط اجتماعی، حفظ سلامت و تندرستی و … خود را گره بزنند و خود را محصولی کامل و چند وجهی معرفی کند.

یکی از ابعاد پیچیدگی مسائل و آسیب‌های اجتماعی، عدم اتفاق نظر بین صاحب‌نظران در خصوص ابعاد آن مسئله است. بخشی از این عدم اتفاق نظر ناظر به علل شکل‌گیری یک آسیب، تقدم و تأخر علل و سلسله تأثیر روابط بین آنها، نحوه مداخله‌گری، ارائه راهکار و. است. البته این موضوع تا حدی بدیهی است، اما آنچه در اینجا جذاب خواهد بود دانستن این موضوع است که عدم توافق در حوزه مسائل و آسیب‌های اجتماعی تا جایی است که نه تنها موضوعات گفته شده را متعدد و متنوع می‌کند، بلکه حتی تفاوت نگاه تا جایی پیش می‌رود که از منظر برخی افراد یک پدیده نه تنها آسیب نیست، بلکه بایسته جامعه انسانی است و هر گونه مداخله برای کنترل یا کاهش آن منجر به بی‌نظمی و ضرر می‌شود. در خصوص طلاق نیز چنین نگاهی وجود دارد که در ادامه به مصادیق آن می‌پردازیم.

توصیف روایات از کارکردها و ضرورت های امر به معروف و نهی از منکر، به واقع انسان را در سر جای خود میخ کوب می کند و انسان را متعجبانه به فکر فرو می برد که آیا ارزشی والاتر و بالاتر از این در دین وجود دارد؟ کسی که امر به معروف و نهی از منکر می کند، جاشین خدا و پیامبر او در روی زمین است. تمام کارهای نیک از جمله جهاد در مقابل امر به معروف و نهی از منکر، همچون آب دهان در برابر دریای پهناور معرفی شده است. از رسول خدا روایت شده است که کسانی هستند که نه پیامبرند و نه شهید؛ ولی مردم به آنها به خاطر مقامی که خداوند به آنها داده غبطه می خورند و آنها این مقام را به خاطر امر به معروف و نهی از منکر بدست آورده اند. امر به معروف و نهی از منکر دو واجبی است که سایر واجبات با آنها بر پا می مانند. این توصیفات که همچنان در روایات ادامه دارند، امر به معروف را در صدر مهم ترین ارزش های یک جامعه اسلامی قرار می دهند که قوام و دوام جامعه، در گرو توجه به آنهاست.

امروزه سرگرمی به عنوان یکی از مهم ترین نیازهای جامعه شناخته می شود. بخش مهمی از پاسخ به این نیاز، توسط رسانه ها به مخاطبین داده می شود. در این میان تلویزیون به عنوان فراگیرترین رسانه در بین مردم، تلاش کرده است تا در این زمینه با رویکرد مشتری مداری و البته بدون توجه به برخی از ملاحظات به نیازهای مخاطب پاسخ بگوید. یکی از برنامه های سرگرمی که اتفاقا با استقبال مخاطبین رو به رو شده است، مسابقه برنده باش است.

فقه کارآمد، فقهی است که سر از مسائلی که صدها هزار بار آن را مباحثه کرده و بر آنها صدها بار حاشیه زده است، بیرون آورده و به درد و فریادهای دردمندانه جامعه اش توجه کند. وگرنه تکرار احکام عبادات و معاملات در فقه، آیا توانسته است گره ای از مسائل کشور باز کند؟ در خصوص فساد دولتی و فساد افراد منتسب فامیلی و خویشاوندی به مدیران حکومتی و دولتی، قبل تر گفته شد که فقه باید تئوری خود را برای کنترل آنها بیان کند. برداشت نگارنده از آیه شریفه یا نِساءَ النَّبِیِّ مَنْ یَأْتِ مِنْکُنَّ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ یُضاعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ این است که علت مهمی که عذاب ن پیامبر در صورت اشتباه و خطا، با مقیاس و عذاب سایرین وزن نمی شود این است که آنان منتسب به شخص اول حکومت دینی هستند و آبروی حکومت با گناه آشکار آنان خواهد ریخت. تضعیف ذهنیت مردم در مورد حکومت و ایجاد تصویری تیره و آلوده از آن، موضوعی نیست که اندیشه اسلامی آن را تاب بیاورد. این یک مسئله مهمی است که فقه کارآمد باید به آن پاسخ دهد و مشخص کند که متخلفین منتسب به حکومت دینی را باید چگونه و چه اندازه مجازات کرد. نه این که ان هر چه به مدیران و مرکز قدرت نزدیک تر باشند، با آرامش خیال بیشتری به کار خود مشغول باشند!

این روزها، کمتر اتفاق می‌افتد که منتظر تماشای سریال یا برنامه ورزشی یا اخبار از تلویزیون باشید و در آگهی‌های بازرگانی قبل از برنامه، تبلیغات این شرکت تولیدکننده دوغ و ماء‌الشعیر را نبینید. به جرأت می‌توان گفت که کمتر تبلیغات بازرگانی است که از تلویزیون یا رادیو پخش شود و در آن حداقل یک بار تبلیغ این شرکت به روی آنتن نرود. زمان آگهی‌های بازرگانی این شرکت به نسبت طولانی‌تر از سایر آگهی‌هاست و با روایتگری نسبتاً طولانی و با داستان‌های مختلف ساخته و پخش می‌شود. یک بار بر روی فناوری فلان کشور غربی به کارگرفته در کارخانه و مواد خارجی مرغوب مورد استفاده در تولید ماءالشعیر تأکید می‌شود و بار دیگر بر بهداشت و پاکیزگی خط تولید. علاوه بر این، تبلیغات این شرکت تلاش کرده است تا با مفاهیم اجتماعی نظیر خانواده، مراقبت پدر و مادر از فرزندان، همبستگی و روابط اجتماعی، حفظ سلامت و تندرستی و … خود را گره بزنند و خود را محصولی کامل و چند وجهی معرفی کند.

"اولین مورد ابتلا به ویروس کرونا در کره مریخ، یک مسافر ایرانی بود". این جمله طنز و بامزه، تنها یکی از هزاران نظر درج شده در صفحه ایسنتاگرام بی‌بی‌سی فارسی در اعتراض به نحوه تولید خبر توسط این بنگاه خبرپراکنی وابسته به دولت انگلیس است. صفحه‌ای با حدود هشت میلیون نفر دنبال کننده که یکی از صفحات پرطرفدار ایسنتاگرام به شمار آمده و تمام تلاش خود را برای ناامید کردن ایرانیان در وضعیت موجود به کار بسته است.

بازاریابی اجتماعی به عنوان یکی از شاخه‌های پرکاربرد و سودمند دانش بازاریابی، می‌تواند سهمی موثر در راهکارها و ت‌های اجرایی امروز برای کنترل و مقابله با بیماری کرونا داشته باشد. متاسفانه حضور علوم انسانی و اجتماعی در اداره این بحران چندان دیده نمی‌شود و پشت کردن به ظرفیت‌های علمی کشور منجر به عمیق‌تر شدن، طولانی‌تری شدن و پرهزینه‌تر شدن مسئله خواهد شد.